در حمد و تسبیح محبوب - در پناه ایمان
درس هفتم :
در حمد و تسبیح محبوب
نکات
1. هیچ وصف نیکویی را نمی توان سراغ گرفت که خداوند به آن متصف نباشد .
2. خداوند وجود کامل است و هر وجود کامل همه ی صفات نیکو را داراست . پس خداوند همه ی صفات نیکو را داراست .
3. خداوند صفات کمالی موجودات را دراست نه صفاتی که از نقص سرچشمه می گیرد .
4. صفاتی که حکایت از نقص می کند چیزی نیستند که تا خداوند به آن ها متصف باشد مثلا جهل فقدان علم و عجز فقدان قدرت است .
5. ما صفاتی را که جنبه یکمال دارند به خدا نسبت می دهیم ( صفات ثبوتی ) و صفاتی را که جنبه ی نقص دارند از او سلب می کنیم ( صفات سلبی )
سوال های متن :
1. چگونه می توان پی برد که خداوند همه ی صفات نیکو را داراست ؟ استدلال نمائید .
مقدمه اول : خداوند وجودی کامل و عاری از هرگونه عیب و نقص است .
مقدمه دوم : هر موجود کاملی همه ی صفات خوب و نیکو را داراست .
نتیجه : پس خداوند همه ی صفات خوب را داراست .
2. صفات ثبوتی خداروند را تعریف کنید .
صفاتی که جنبه ی کمال دارند و خداوند آن ها را داراست مثل قدرت ، علم و عدالت .
3. صفات سلبی خداوند را تعریف کنید .
صفاتی که از نقص و نیاز ناشی می شود و خداوند از داشتن این صفات مبراست .
اندیشه و تحقیق :
الف )
1. ملاک و معیار توصیف خداوند به بعضی از صفات چیست ؟
هر صفتی که نشانه کمال به خوبی باشد می توانیم خداوند را به آن توصیف کنیم مانند علم و قدرت زیرا هر کمالی که در عالم باشد منبع و مبدأ آن خداست .
2. چرا نمی توانیم بعضی از صفات را به خدا نسبت دهیم ؟
صفاتی که نشانه نقص و نیاز باشد نمی توانیم بخدا نسبت دهیم چون خداوند آنها را ندارد مانند جهل ، زیرا جهل یعنی نداشتن علم و حال آنکه خدا عالم مطلق است .
3. چه تفاوتی میان صفات خدا و صفات انسان ها وجود دارد ؟
در انسان دوگونه صفت است برخی نشانه کمال و نیکویی هستند و برخی حکایت از نقص و کمبود می کنند . خداوند آن دسته از صفات انسان را که نشانه نقص و کمبود است را ندارد تنها صفات کمالی انسان را آن هم در حد کمال و اعلاء داراست .
ب )
چهار جمله به صورت مناجات بنویسید که در آن خداوند حمد شده باشد چهار جمله هم به صورت تسبیح بنویسید که بیانگر تنزیه خدا باشد .
1. حمد : خدایا تو مهربانی ، رحمتت همه را فرا گرفته است .
2. حمد : خدایا تو بر پنهان و آشکار علم داری .
3. حمد : خدایا تو با قدرت بی انتهایت آسمانها را برافراشتی .
4. حمد : خدایا تو با لطف گسترده ات همه موجودات را به کمال شایسته خود می رسانی .
1. تسبیح : پروردگار من اگر همه موجودات از خود استقلالی ندارند تو قائم بخود و برپادارنده دیگرانی .
2. تسبیح : پروردگار من اگر همه عاجز و ناتوانند تو قدرتمند و توانا هستی .
3. تسبیح : پروردگار من اگر همه زوال پذیر و فانی اند تو باقی و ابدی هستی .
4. تسبیح : پروردگار من اگر همه موجودات روزی خور خوان نعمت تو هستند تو روزی بخش دیگران هستی .
ج )
1. صفات ثبوتی و سلبی را که در شعر آمده است استخراج کنید و از یکدیگر تفکیک نمایید .
صفات ثبوتی : پاک ، توحید ، حکیم ، عظیم ، کریم ، رحیم ، مستحق ثنا ، نامحدودی ، عز ، جلال ، علم ، یقین ، نور ، جود ، ستار ، حمد .
صفات سلبی : رنج ، درد ، نیاز ، بیم ، عیب ، خطا ، جنبش ، کمیت ، مثل داشتن ، ضد داشتن .
درس ششم
صفات خدا در کلام خدا
نکات
1. این جهان آیت و نشانه ی اوصاف الهی است .
2. هر خیر و کمالی در جهان از خیر و کمال خداوندی که آفریننده ی آن است سرچشمه گرفته است .
3. انسان و جهان نشانه های حکمت ، قدرت ، علم ، رحمت و ... الهی است .
4. قرآن می فرماید : در زمین برای اهل یقین نشانه هاست و نیز در خودتان ، آیا نمی نگرید ؟
تو را چگونه بخوانم - صفات خدا در کلام خدا
درس پنجم : تو را چگونه بخوانم ؟
نکات
1. وجود خدا برتر از هر خیال و اندیشه است .
2. او را چنانکه شایسته است نتوان شناخت زیرا خرد هیچ معلول و مخلوقی نمی تواند به علت و خالق خود احاطه پیدا کند .
3. اگر اندیشه انسان از احاطه بر ذات خداوند محروم است پس او را از راه آیات و نشانه هایش باید شناخت .
4. هر جمال و جلالی که در عالم است نشانه ای از جمال و جلال اوست .
5. اوصاف خداوند برتر از همه کائنات است زیرا او خالق و دیگر چیزها مخلوقند او کمال بی نهایت است و آنها متناهی .
6. تنها صاحب اختیار عالم و منبع همه کمالات عالم خداست .
7. هیچ چیز از خود استقلالی ندارد موثر در هستی تنها خداست و همه متکی به او هستند .
8. انسان به کسی عشق و محبت دارد که همه کمالات را دارا باشد . خداوند دارای همه کمالات می
باشد پس تنها او سزاوار عشق و پرستش می باشد .
اندیشه و تحقیق :
1. اسماء و صفات خدا را که در سوره دی توحید ، سوره ی حمد ،آیات 255 و 256 سوره ی بقره وآیه ی چهارم سوره ی آل عمران آمده است در جدولی مانند جدول زیر بنویسید .
ردیف | سوره | اسم وصفت |
1 | توحید | الله – احد – الصمد |
2 | حمد | الله – رب – رحمن – رحیم – مالک |
3 | 255 بقره | الله – الحی – القیوم – العلی – العظیم - |
4 | 256 بقره | الله – سمیع – علیم |
5 | 4 آل عمران | الله – عزیز – ذوانتقام |
2. چرا صفات موجودات دیگر را نمی توان با صفات خداوند مقایسه کرد ؟
زیرا وجود و اوصاف موجودات پرتو و اثر خداوند هستند و هرگز پرتو و اثر نمی تواند در ردیف صاحب اثر قرار
گیرد . همه ی موجودات ناقص و محدود و فانی هستند و خداوند کامل و نامحدود و جاویدان است . پس
مقایسه بین موجودات و خداوند درست نیست .
3. اسماء و صفات خدارا که در این درس آمده بیابید و در دفتر خود یادداشت کنید .
برتر از خیال – علت – پروردگار – صاحب خوبی ها – خالق – سرچشمه ی نور – اقیانوس بیکرانه – کامل –
نامحدود – جاویدان – مالک حقیقی – غنی – حمید – مدبر – مأوای بی پناهان – یار دادخواهان – هادی
– آرام جان – بهترین مقصود – محبوب تر از هر محبوب – همدم غریبان – سامان بخش هر پریشان.
4. در جدول زیر در یک طرف آیاتی از قرآن کریم و در طرف دیگر عبارت هایی از درس نوشنه شده است مشخص کنید که مضمون هر عبارت با کدام آیه مناسبت دارد ؟
1. وخلق کل شی فقدره تقدیرا | چگونه از تو غافل باشم ؟ وقتی که با منی 4 |
2. ایاک نستعین | به درگاه چه کسی جز تو پناه برم ؟ 3 |
3. قل اعوذبرب الفلق | از چه کسی جز تو مدد طلبم ؟ 2 |
4. نحن اقرب الیه من حبل الورید | بی تو هیچ اند فقیرند بی تو بانیستی قرینند 6 |
5. قل ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین | حیات طیبه ای به ما کرامت فرما که با یاد تو و به سوی تو زندگی کنیم 5 |
6. کل من علیه فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال والاکرام | اندازه ها را تو مقدر داشته ای و بهره ی هر موجودی را تو معین کرده ای |
درس چهارم : برترین کمال
نکات
1. هدف های پایان پذیر ارزش و اهمیت یکسان ندارند .
2. هدف های اخروی هم درجات متفاوتی دارند .
3. برخی از هدف ها به گونه ای هستند که رسیدن به آن ها مساوی است با رسیدن به هدف های دیگر
4. هر چه هدف ما برتر و جامع تر باشد نهال وجود ما پر بارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهد کرد و به کمال خواهد رسید .
5. خداوند مبدأو سرچشمه ی خوبی هاست . هر خوبی در این جهان و آن جهان از اوست .
6. آدمی در ذات خود در جسنجوی سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی هاست و تا به آن نرسد آرامش نخواهد یافت .
7. پس مقصود و محبوب نهایی ما ذات مقدس خداوند است .
8. اگر روح انسان بی نهایت طلب است ، شایسته است که تنها تقرب و نزدیکی به خدای بزرگ مقصد نهایی او باشد .
9. تقرب به برترین محبوب و مقصود سهم بلند همتان کوشاست .
10. حضرت ابراهیم (ع) به مردم آموخت که نباید به هدف های پایان پذیر دل بست بلکه باید روی به سوی کسی نمود که پایانی ندارد و خالق جهان آفرینش است . خدایی که سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی ها است .
سوال های متن :
1. آیا هدف های دنیایی و پایان پذیر ارزش یکسانی دارند ؟
خیر ارزش یکسانی ندارند به طور مثال اگر از انسان بخواهند میان سلامتی و داشتند یک خانه ی زیبا یکی را انتخاب کند با اندکی تفکر سلامتی را بر می گزیند و خانه ی زیبا را رها می کند .
2. هدف های جامع چگونه هدف هایی هستند ؟
هدف های جامع به گونه ای هستند که هدف های دیگر را هم در بر دارند و رسیدن به آن ها مساوی با رسیدن به هدف های دیگر هم هست . به طور مثال یک کوهنورد علاوه بر این که یک ورزشکار است سلامتی جسمانی نیز دارد . استقامت خوبی کسب کرده . از مشاهده ی مناظر طبیعی کوهستان هم لذت می برد .
3. هدف های برتر و جامع تر چه فایده ای دارند ؟
استعدادهای بیشتری را در برمی گیرند . نهال وجود مارا پر بارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهند داد و به کمال خواهند رساند .
4. ویژگی های هدف های دنیایی و آخرتی را بنویسید . ( با توجه به قرآن )
1) آن چه خدایی است پایان ناپذیر و همیشگی است .
2) آن چه خدایی نیست نابود شدنی است .
3) خوبی های این جهان کالای اندکی بیش نیست .
4) آنچه نزد خداست برتر و پایدارتر از خوبی های این جهان است .
5) پاداش های دنیا و آخرت همه از سوی خداست .
6) برترین پاداش برای انسان خشنودی خداست .
5. مبدأ خوبی ها کیست چرا ؟ خداوند مبدأ و سرچشمه ی خوبی هاست زیرا هر خوبی در این جهان و در ؟آن جهان از اوست .
6. گمشده ی انسان چیست ؟
آدمی در ذات خود درجست و جوی سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی هاست و تا به آن منبع و مبدأ دست نیابد آرامش نیافته و تز پای نخواهد نشست . پس مقصود و محبوب نهایی ما ذات مقدس خداوند است .
7. تقرب به خدا نصیب چه کسانی می شود ؟
این مقصد ،همت بزرگ و اراده ی محکم می طلبد . تقرب به برترین محبوب و مقصود مهم بلند همتان کوشاست .
اندیشه و تحقیق :
1. پیام های اصلی را به ترتیب در جدول زیر تنظیم نمایید .
شماره | پیام های اصلی |
1. | هدف های جامع به گونه ای هستند که رسیدن به آن ها مساوی با رسیدن به هدف های دیگر است . |
2. | هر چه هدف ما جامع تر باشد وجود ما پربارتر و زیباتر رشد خواهد کرد . |
3. | خداوند مبدأ همه خوبی هاست زیرا هر خوبی که در این جهان باشد از اوست . |
4. | انسان در ذات و سرشت خود به دنبال مبدأ خوبی ها و کمال ها است و تا به آن نرسد آرامش نخواهد یافت . |
5. | مبدأ همه ی کمال ها و خوبی ها خداست و بنابراین انسان موجود خداجوست . |
6. | تقرب به برترین محبوب و مقصود سهم بلند همتان کوشاست . |
2. بزرگی انسان ها و عظمت زندگی آن ها به چه چیزی بستگی دارد ؟ چرا ؟
بزرگی انسانها به هدف ها و دل بستگی های آنها بستگی دارد . انسانهای بزرگ مقاصد بزرگ دارند . زیرا آنا با اندیشه خود دریافته اند که امور دنیایی چون زود گذر و فانی هستند قابل دل بستن نیستند بنابراین بدنبال هدف باقی و ابدی که منشأ همه کمال ها و زیبایی هاست رفته اند.
3. عبارت های زیر را تکمیل کنید :
الف ) اگر دل بستگی هایم را درست انتخاب کنم و هر یک را از امور برتر قرار دهم . درخت وجود من پربارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهد کرد .
ب ) برترین محبوب ذات مقدس خداوند است زیرا او مبدأ هستی ئ سرچشمه ی همه ی خوبی هاست .
4. چه ارتباطی کیان درس اول و درس چهارم برقرار است ؟
در درس اول در مورد حضرت ابراهیم (ع) دیدم که او از معبودی که غروب و افول می کند بیزاری می جوید و رو به سوی خالق آسمانها و زمین می آورد . در درس چهارم همین مطلب تحلیل شده است . انسان ذاتاموجود کمال جوست و تا به کمال مطلق نرسد آرام نمی گیرد و خداوند مبدأ و سرچشمه ی همه ی خوبی هاست چون آن ها را خلق کرده است . پس مقصود و مطلوب انسان خداست .
هدفهای اصلی زندگی - برترین کمال
درس سوم : هدف های اصل زندگی
نکات
1. انسان ها دارای استعدادهای گوناگونی هستند که با شکوفا کردن آن ها به کمال می رسند . 2. آن ها در انتخاب هدف ها و دلبستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند . 3. منشاء انتخاب های انسان اندیشه و تفکر اوست . 4. اگر در بینش ها اختلاف باشد در انتخاب هدف ها و دل بستگس ها نیز اختلاف پیش می آید . 5. اگر خود و استعدادهای خود را درست بشناسیم ، به انتخاب درستی هم دست خواهیم زد . 6. رفتار هرکس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینۀ بینش ها و نگرش های اوست . 7. آدم های بزرگ مقاصد بزرگ دارند . 8. ما برای انتخاب صحیح هدف ها و دل بستن به آنها معیار و ملاک می خواهیم . 9. چون خداوند خالق ماست بنابراین از هرکس به ما آگاه تر و مهربان تراست و بنابراین در کتابش معیارهایی برای انتخاب هدف های اصلی به ما ارائه کرده است . 10. از نظر قرآن هدف های دنیایی سه ویژگی دارند : - تمام شدنی و پایان پذیرند . - احتمال نرسیدن به هدف های زود گذر هست . - اگر به عنوان هدف اصلی انتخاب گردند مانع رسیدن به مقاصد دیگر می شوند . 11. از نظر قرآن هدف هایی آخرتی سه ویژ گی دارند : - نامحدودند و بی پایان . - سعی برای هدف های آخرتی نتیجه بخش است .
- توجه به آنها مانع نیل به مقاصد دیگر نیست . 12. راه درست در زندگی آن است که هدف های آخرتی را اصل قرار بدهیم و هدف های دنیایی را وسیله و نردبان برای رسیدن به هدف های آخرتی در نظر بگیریم .
سوال های متن :
1. منشاء تفاوت انسانها به چیست ؟
انسانها دارای استعدادهای بسیاری هستند . علت اختلاف انسانها به این است که آنها در انتخاب هدف ها و دل بستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند . کسانی به دنبال کشف اسرار طبیعت اند برخی در اعماق دریاها درجستجویند و گروهی سینهء فضا را می شکافند ...
2. داشتن بینش درست چه نقشی در زندگی انسان دارد ؟
اگر خود و استعدادهای خود را درست بشناسیم به انتخاب درستی هم دست خواهیم زد و در غیر این صورت به بیراهه خواهیم رفت .
3. رفتار هر کس نشانه چیست ؟
رفتار هر کس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینهۀ بینش ها و نگرش های اوست .
4. داشتن معیار در انتخاب هدف ها چه ثمراتی دارد ؟
- به وسیله معیار ، ارزش هدف ها را مشخص می کنیم .
- متناسب با ارزشی که هدف ها دارند به آن ها رتبه می دهیم .
- به وسیله ی معیار ، هدف های زندگی را به درستی برخواهیم گزید تا عمر ما ثمر دهد و به رستگاری برسیم .
5. خدای بزرگ درباره دل بستگی ها برخی آدمیان چه می فرماید ؟
می فرماید : هرکس که خواهان دنیای زودگذر است بزودی هرکه را خواهیم نصیبی از آن دهیم . آنگاه جهنم را برای او قرار می دهیم که به خواری در آن داخل می شود . و هرکس خواهان آخرت است و برای آن سعی می کند در حالی که مؤمن باشد تلاش آنان پاداش داده خواهد شد .
6. ویژگی های هدفهای دنیایی را بنویسید ؟
- تمام شدنی و پایان پذیرند .
- احتمال نرسیدن به هدفهای زودگذر وجود دارد .
- اگر به عنوان هدف اصلی انتخاب گردند مانع رسیدن به مقاصد دیگر می شوند .
7. ویژگی های هدف های آخرتی را بنویسید ؟
- نامحدود و بی پایان اند .
- سعی برای هدفهای آخرتی نتیجه بخش است .
- توجه به آن ها مانه نیل به مقاصد دیگر نیست .
اندیشه و تحقیق :
1. پیام های اصلی درس را به ترتیب در چند بند تنظیم کنید .
1) انسانها در انتخاب هدف ها و دل بستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند .
2) منشاء انتخاب های انسان اندیشه و تفکر اوست .
3) اگر خود را درست بشناسیم انتخاب هایمان درست خواهد بود .
4) رفتار هرکس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینهء بینش ها و نگرش های اوست .
5) ما برای انتخاب هدف نیازمند به معیار هستیم و چون خداوند از هرکس به ما آگاهتر و مهربانتر است بهترین معیارها را در کتابش به ما ارائه کرده است .
6) از نظر قرآن راه درست آنست که هدفهای آخرتی که نامحدود و جاودانه اند را اصل قرار دهیم و هدفهای دنیایی را وسیله و نردبان برای رسیدن به هدفهای آخرتی قرار دهیم .
2. در ابتدای درس سه سوال مطرح شده است . با توجه به آن چه در درس آموخته اید به آن ها پاسخ دهید .
1) چرا انسان ها هدف ها و دلبستگی های مختلف دارند ؟
دلبستگی های مختلف بواسطه ی اندیشه های مختلف است . هرکس متناسب با فکر خود برای خود هدفی را بر می گیرند .
2) آیا معیاری برای داوری درباره ی این اختلاف ها وجود دارد ؟
خدای رحیم و مهربان که مشتاق سعادت ماست در قرآن کریم در این مورد مارا هدایت و راهنمایی می کند و معیار انتخاب هدف های اصیل از غیر آن را مشخص فرموده و آثار و نتایج آن ها را نیز یاد آور می شود . او که از همه به ما مهربانتر و از خود ما به نیازهای ما آگاه تر است .
3) آیا می توان هدف ها و دل بستگی های اصلی انسان را کشف کرد ؟
آری ، عقل ما این قدرت را دارد ما باید به دنیال آن دسته از دل بستگی ها باشیم که جواب گوی نیازهای مادی و معنوی ما باشد . این دل بستگی ها باید همیشگی و پایان ناپذیر باشند . چنین هدف هایی حتماً به نتیجه می رسند و مانع از رسیدن به هدف های پایان پذیر نیستند .
3. با مطالعه ی پیام هایی که از آیات شریفه ی دری به دست آمد دل بستگی ها و هدف های دنیایی و اخروی را مقایسه کنید .
دل بستگی های دنیایی
دل بستگی های اخروی
1. زود گذر و پایان پذیرند .
1. جاویدان و پایان ناپذیرند .
2. ممکن است انسان به مقداری از هدف های دنیایی برسد .
2. سعی برای هدف های اخروی نتیجه بخش است .
3. مانع رسیدن انسان به هدف های جاوید می شوند.
3. مانع از رسیدن انسان به هدف های دنیایی نیستند.